Canada, het land van onbegrensde mogelijkheden en volop onderwijs innovaties; een land waar we als Nederlanders zo nauw mee verbonden zijn.

De docenten uit het Schoolinfo / Leerling 2020 ‘Leerlab Formatief‘  hebben in samenwerking met Bob Hofman, ICT&E een studiereis in de steigers gezet. We gaan in samenwerking met de Stichting Carmelcollege naar Toronto, Ontario, Canada van 26 oktober t/m 3 november 2019;  de reis wordt begeleid door Bob.

Aanleiding – Van toetscultuur naar formatieve cultuur
De vijf scholen in het leerlab Formatief wilden meer de nadruk leggen op de persoonlijke groei van leerlingen. Aan de start van het leerlab in 2016 was het verminderen van de toetsdruk een uitgesproken wens. “We willen meer tijd besteden aan leren, begeleiden en inspireren.” De interesse in formatief leren is de afgelopen paar jaar enorm gegroeid. Precies in de tijd dat het leerlab hiermee startte. Formatief leren betekent dat de docent doelgericht bezig is met de ontwikkeling van de individuele leerling. De leerlabscholen zijn gaan werken vanuit het feed up, feedback, feed forward-model. De leerling leert te werken met leerdoelen (feed up) en leert samen met de docent en medeleerlingen te reflecteren op de inhoud van het leren (feedback). Om daarna samen te bekijken of en met welke leerstrategieën het gestelde doel gehaald is. Om daarna samen te bepalen de volgende stappen zijn (feed forward).

“Door volgens dit principe te werk te gaan, krijg je als docent inzicht waar de leerling staat in zijn leerproces en kun je inspelen op wat een leerling nodig heeft. Maar ook de leerling zelf ontwikkelt inzicht in zijn eigen leren. Dit model vormt ook de basis van onze mentor- en oudergesprekken”, zegt docent Liene Selten van Hooghuis Heesch.

De formatieve kurkentrekker.
Als opbrengst van twee jaar samenwerken ontwikkelde het leerlab een model voor de groei van formatief toetsen naar een formatieve cultuur; de formatieve kurkentrekker. We ontdekten dat formatief toetsen vaak in de klas begint. Wil je verder komen? Dan is het belangrijk om met collega’s samen te werken en als school een eenduidige visie en gemeenschappelijke taal te ontwikkelen over dit onderwerp. Als je formatief wilt werken, krijgt uiteindelijk de hele school hiermee te maken. Met het model willen ze andere docenten inspireren om verder te komen in het formatieve proces.

1. Formatief toetsen is tussentijds vaststellen in hoeverre een leerling zijn leerdoelen heeft behaald. Je wilt weten wat de leerling al kan en nodig heeft om zijn leerdoel te behalen. Als je formatief toetst, geef je geen cijfer maar ‘constructive feedback’ aan de leerling, of de leerlingen aan elkaar middels peerfeedback.
2. Formatief leren is een cyclisch leerproces dat bestaat uit de volgende onderdelen: leerdoelen bepalen, succescriteria benoemen, reflecteren en feedback geven en formatieve evaluatie.
3. Formatief werken is bijna hetzelfde als formatief leren. Het enige verschil: je doet het niet alleen in de klas, maar samen met je collega’s. Bijvoorbeeld met team docenten van een jaarlaag; internationaal wordt dan de term ‘Professional Learning Team (PLT)’ of een ‘Professional Learning Community (PLC)’ gebruikt.
4. Formatieve cultuur: op een school met een formatieve cultuur werkt iedereen formatief. De schoolorganisatie zorgt ervoor dat er tijd en ruimte is om dit te kunnen doen. Formatief werken is dan van zelfsprekend geworden.

Is er leven na het Leerlab??
Nou en of? Na de afronding van het leerlab in december 2018, stelden de leerlabtrekkers van de vijf scholen zich de volgende vragen:

• Als je weet waar jij je bevindt in het proces op weg naar een formatieve cultuur, welke aanpak kun je dan hantereen om naar een volgende fase toe te groeien?
• Hoe kom ja als team docenten (bv. in een jaarlaag) tot een eenduidige aanpak en een gemeenschappelijke taal. En wie faciliteert dat proces? Wat heb je nodig als team om zo’n stap te maken?
• En hoe ga je om met de verschillen in je school? Immers niet iedereen binnen de school zal in dezelfde fase van ontwikkeling zijn. Gepersonaliseerd leren en eigenaarschap zijn niet alleen sleutelfactoren in het leren van leerlingen. Ze gelden net zo goed voor docenten en schoolleiders.

Met als motto ‘Leren kun je niet alleen’ nemen we samen het initiatief voor een studiereis naar Canada. We gaan ‘leren door te doen’ en met heldere leerdoelen op pad om te verkennen wat we van en met scholen in Canada kunnen leren.
Als voorbeeld een uitwerking van het samen met leerlingen ontwerpen van een rubric op basis vam ‘Learning intentions & Success Criteria’ tijdens de Canadareis in 2018.

Samenwerken met Canada.
We gaan samenwerken met scholen in het Peel district en het Halton District. Scholen die piloten met ‘Gradeles Teaching’ en volop ontwikkeling doormaken wat betreft bovengenoemde thema’s. Tijdens een voorbereidende bezoek in september 2017 hebben de Principals Cawthra Park Secondary School en de Mayfield Secondary School hun wens tot samenwerking met Nederlandse scholen al uitgesproken.

Drie leerdoelen die de vijf leerlabtrekkers tijdens de eerste voorbereiding in januari 2019 hebben verwoord:

1. Leerdoel Formatieve Cultuur: Ik weet hoe bij alle betrokkenen (ouders, leerling, docenten, MT) van een schoolorganisatie een formatieve mindset is gecreëerd en gehandhaafd blijft.
2. Leerdoel Formatief Werken: Ik weet hoe docenten uit een team afspraken op elkaar afstemmen over formatief leren.
3. Leerdoel Formatief Leren: Ik zie voorbeelden van het cyclisch proces van formatief leren, met daarin het aandeel van de leerling en docent.

In de komende voorbereidende bijeenkomst(en) met de deelnemers vragen we hen deze leerdoelen voor de eigen school uit te werken, zodat we gericht in Canada op zoek kunnen naar rijke leeromgevingen. Niet om daar de kant en klare oplossingen te vinden, maar op basis van dialoog verdere stappen uit te werken. Met deelname krijg je dus niet alleen inspirerende voorbeelden te zien, maar bouw je samen aan concrete vervolgstappen in je eigen school en draagt bij aan het duurzaam inweven van formatief binnen de Stichting Carmelcollege.

De reis wordt aangeboden op basis van overnachting in een 2-persoonskamer* en is inclusief ontbijt, lunch en diner**. De vluchten worden uitgevoerd door de KLM en de reis is inclusief het vervoer in Canada.

* De meerprijs van een 1-persoonskamer ligt rond de € 450,- en wordt na afloop van de reis op basis van de werkelijke kosten verrekend.
** Het diner van woensdag 30 oktober is voor eigen rekening, i.v.m. wisselende locaties van de middagactiviteit.