We verzamelen om 8.30 uur op schiphol.

We regelen eerst onze toeristenkaart en daarna vliegen we om 11.30 uur.

9 uur later landen we in paramaribo.

De warmte groet ons als een warme deken.

We gaan door de douane en daarna met de bus naar het Eco resort waar we de komende week gaan verblijven!

Het belooft nu al een mooie week te worden.

Vandaag zal in het teken staan van de surinaamse cultuur. Hiermee maken wij kennis door middel van een educatieve rondleiding door Fort Zeelandia, die vervolgt zal worden door een speurtocht langs de belangrijkste gebouwen en bezienswaardigheden die Paramaribo te bieden heeft. We leren deze ochtend ook Mirjam kennen. Zij is coördinator van de learning circles van het speciaal onderwijs te Suriname.

We maken een afspraak later in de week om verder op de inhoud van het project in te gaan. Bij Fort Zeelandia werden we ontvangen door een enthousiaste inwoner van Paramaribo, die gepassioneerd over de geschiedenis van de Fort Zeelandia vertelde.

We wandelen de stad in naar de bezienswaardigheden die Paramaribo rijk is. We passeren onder andere de kathedraal, de vele ministeriële gebouwen, de houten huizen en natuurlijk het onafhankelijkheidsplein. ’s Avonds netwerken we met de andere collega’s en studenten die meedoen met het project Lot: learning circles.

Bij aankomst worden we met open armen ontvangen door mevrouw Jennifer. Het schoolhoofd van de Louis Braille school. Na een korte introductie en een voorstel rondje hijsen we gezamenlijk de vlag van Suriname en wordt het volkslied door alle kinderen in uniform en werknemers van de school ten gehore gebracht. We zijn onder de indruk van de opening die, leren we later, verplicht is in Suriname, mits er een vlaggenmast aanwezig is. Het eerste wat ons opvalt is dat het een klein gezelschap is. De school telt slechts 14 leerlingen (verdeeld over 2 groepen) en 6 personeelsleden. We gaan beginnen in de groep met de jongste kinderen.  Hierin zitten 9 leerlingen waarvan 4 braille leerlingen. Het is ook de manier waarop de leerlingen geclusterd zitten binnen de klas.

Op het eerste gezicht lijkt het of er weinig materialen aanwezig zijn in het lokaal. Slechts 1 tv loupe, tafels zonder laden, 1 kast.  Het valt op dat de materialen in de klas oude materialen zijn in vergelijking tot de materialen in Nederland.  Echter enkele ogenblikken later tovert de juf een deur open waar zich een behoorlijk magazijn blijkt te bevinden. Hier treffen wij onder andere braillemachines, brailleboeken, rekenmaterialen, speelmaterialen en een sprekende klok aan. We starten met een introductie van onszelf waarna de leerlingen zich aan ons voorstellen. De leerlingen vinden het leuk dat wij helemaal uit Nederland komen en ook juf en meester zijn op een school voor leerlingen met een visuele beperking. Het is een rustige groep. De leerlingen in de groep hebben veel overeenkomsten met de leerlingen in Nederland. Ze zitten nu in Paramaribo op school, maar het had net zo goed een klas in Grave of Rotterdam kunnen zijn. Er was een fijne sfeer in de groep. De leerlingen kregen de opdracht om ‘torrie’s’ te praten. (een verhaaltje) De vaste juf van deze groep was iets later, de juf die het overnam pakte het rooster soepel op. Wat zij niet wist, kon ze met een gerust hart aan de leerlingen vragen. Die konden haar feilloos vertellen hoe het rooster in elkaar zat en met de correcte sleutel de materialenkast openen. Om 9 uur staat voor een aantal leerlingen ICT op het rooster.

Vervolgens gaan we in gesprek met mevrouw Jennefer, hoofd van de school, over de ontwikkelingen die de Louis Braille school heeft doorgemaakt. Ze vertelt ons over de leerlingen terugloop. Wat in dit geval niet negatief is, aangezien de leerlingen een goede plek op maat hebben gekregen met ambulante begeleiding vanuit de Louis Braille school. Ze hebben de laatste jaren veel geïnvesteerd in de ADL vaardigheden waar de leerlingen niet zonder kunnen. We bekijken het lokaal.

We maken kennis met de verschillende klassen en mogen overal even met de leerlingen kletsen.

Dat was een hele leuke ervaring! Het valt ons direct op dat zij veel nieuwere materialen hebben dan gister bij de Louis braille school. Ze hebben originele methodeboeken, nette tafels en stoelen en een heel nieuwe vleugel die deels al in gebruik is. Dit is de eerste school in paramaribo waarbij gebruik is gemaakt van staal.

Alles wordt wederom bekostigd door donaties. Het is voor ons op dat moment niet voor te stellen hoe het kan dat de overheid geen bijdrage levert aan het onderwijs. Later leren we dat de geldstroom sterk afhankelijk is van het bestuur/stichting die de school aan stuurt. Wanneer er sprake is van een daadkrachtig bestuur, wordt er wel wat geld losgepeuterd. Dit is echter nooit voldoende om de school draaiende te houden. Voorbeeld van een van de leerkracht: voor de 270 leerlingen hebben ze 100 schriften gekregen… Bij binnenkomst in de klas die meedoet aan de learning circles worden we getrakteerd op een prachtig muziekstuk uitgevoerd door de enthousiaste leerlingen op een blokfluit. De leerlingen zijn erg enthousiast over het project en hebben er onwijs veel zin in. Leerlingen willen zelfs hun laptop van thuis meenemen om het project learning circles soepeler te laten verlopen. Nadat we kennis gemaakt hebben met de learning circle klas steken we de straat over om aan de overzijde van de straat om kennis te maken met de kleuters. Het zijn lieve, enthousiaste kinderen die met hun juf spelletjes aan het spelen zijn. Ze hebben zichtbaar plezier.

In de ruimte die als aula gebruikt wordt, werd op dat moment een toets verstandelijke ontwikkeling afgenomen.

Na de klassenbezoeken hebben we nog een gesprek gehad met de juf van de groep die meedoet aan de learning circles. Ze vertelt dat leerkrachten zelf mogen bepalen hoe er gewerkt wordt in de groep.  Zo werkt een docent heel concreet aan bepaalde thema’s en kiest een andere docent er voor om veel in de methode te werken. Volgens haar komt dit omdat het hoofd van de school dit goed vindt.

Gisteren op de Louis Braille school bleek dat het hoofd van die school heel erg bovenop de invulling van het onderwijs door leerkrachten zit. Hierdoor lijkt het alsof de kwaliteit van het onderwijs en de invulling van het programma heel erg afhankelijk is van de leidinggevende.

We nemen afscheid van de school met limonade en een lekker Surinaams hapje.

Onze volgende school is de Kennedy school. Dit is een speciaal onderwijs school voor leerlingen met een auditieve beperking. We zijn erg benieuwd naar hoe het onderwijs wordt aangeboden aan deze doelgroep en naar de eventuele hulpmiddelen die ze gebruiken. We maken kennis met het hoofd van de school. We krijgen een rondleiding van de hoorspecialist. Al snel blijkt dat ze alle faciliteiten voor doven en slechthorenden onder 1 dak hebben. Gehoortesten, het maken van gehoorapparaten, het bieden van onderwijs, het internaat, logopedie etc.

We nemen een kijkje in de verschillende klassen, zowel SO als VSO en de praktijklokalen zoals koken en houtbewerking. We vragen naar de hulpmiddelen en het enige hulpmiddel dat de leerlingen gebruiken is het gehoorapparaat en gebarentaal volgens de hoorspecialist. Ze vertelde dat alle slechthorende en dove leerlingen uit heel Suriname naar deze school toe komen, vandaar ook het internaat. Ze geven les aan kleuters tot groep 6 en daarna stromen de leerlingen door naar het VSO. De school telt 66 leerlingen en ze zijn verdeeld over kleine groepen. De groep bestaat uit minimaal 2 tot maximaal 5 leerlingen.

Er is geen ambulante begeleiding voor slechthorende / dove leerlingen in het reguliere onderwijs. De meeste kinderen worden hier geplaatst.  Ze hebben 1 ex-leerling in dienst, die er al 30 jaar werkt als assistent. Het is erg lastig om een arbeidsplaats voor deze doelgroep te vinden. Er is geen vangnet zoals hier in Nederland met een dagbesteding of sociale werkplaats. De leerlingen zonder baan zitten thuis.

Na een pauze wordt er gebeld door een scherpe bel. De slechthorende leerlingen horen dit en wijzen de dove leerlingen hierop.

In de oorstukjeskamer worden gehoorapparaten gemaakt. Er wordt uitgelegd hoe de gehoorapparaten worden gemaakt. De benodigde materialen worden in Nederland besteld en bekostigd door donaties. Ook hier valt op dat personeel veel dubbele functies heeft. Zo maakt bijvoorbeeld de gebarenspecialist ook gehoorapparaten. Aan het einde van het bezoek worden we wederom getrakteerd op overheerlijke loempia’s en zelfgemaakte gezonde sap gemaakt door de leerlingen. Ook vandaag hebben we wederom veel bijzondere indrukken opgedaan en veel geleerd over de surinaamse onderwijscultuur. We gaan ons nu voorbereiden op het volkslied wat we morgen op de Louis braille school ten gehore zullen gaan brengen.

Omdat we de lokalen maandag al goed hadden bekeken vervolgen wij al vrij snel onze weg naar het braillecentrum wat tevens dient als AOB ruimte. Terwijl we daar heen lopen passeren we het oude internaat. Dit kan helaas nu niet meer bekostigd worden, waardoor het niet meer bestaat. De ruimtes worden nu gebruikt voor trainingen en als gastverblijf. Op die manier houdt de school er financieel toch nog wat aan over. We vervolgen ons naar de AOB. De Louis braille school heeft 40 leerlingen in de ambulante begeleiding. Hiervoor hebben ze 6 mensen in dienst, die fungeren als ambulant begeleider en tevens alle braillematerialen en vergrotingen verzorgen. Zo maken zij zelf de werkboeken in braille, zij brailleren de ziende boeken en ´debrailleren´ zij het nakijkwerk voor de juf…

Het vertaalde werk wordt door de AOB weer teruggebracht naar de school of wordt opgehaald zodat de juf het werk zelf weer kan nakijken. Tot onze grote verbazing gebeurde dit op deze wijze. Ten eerste het zelf vertalen van de ziende boeken was voor ons een verrassing, maar het ´debrailleren´ was voor ons echt onwerkelijk. Toen we dit benoemden was de ambulant begeleider die wij spraken op haar beurt heel verbaasd. Dit omdat zij er stellig van overtuigd is dat de leerkracht er niet om gevraagd heeft dat ze slechtziende/blinde leerlingen in de groep heeft. Dus zij vond dat ze niet van de leerkrachten kon verwachten dat zij ook nog braille zouden leren. Wanneer een leerkracht vraagt om een training van bijvoorbeeld braille dan wordt dit wel door de Louis Braille school geregeld. Dit zijn er helaas maar weinig.Ze gaven aan dat ze moeilijk digitaal boeken aangeleverd krijgen van de uitgever, waardoor ze alles over moeten typen. Ze zouden graag de methodes digitaal ontvangen, maar krijgen dit vooralsnog niet voor elkaar bij de uitgevers. We lopen door naar de bibliotheek waar we tot onze grote vreugde de Ernie en Bert boeken die we afgelopen maandag cadeau hadden gedaan aantreffen! De boeken van Visio worden nu dus al intensief gebruikt!

Hierna nemen we afscheid van mevrouw Jennefer en juffrouw Ireen en beloven haar, tijdens de training van donderdag, verder te kijken wat we eventueel voor elkaar kunnen betekenen.

We lopen naar de George Asin school in Paramaribo. Dit is een middelbare MULO school (vergelijkbaar met vmbo) Op het programma stond ‘happening’ bij de mulo… De happening was voor ons onbekend. We wisten niet goed wat te verwachten. Bij aankomst stond er een volledige delegatie van leerlingen en docenten ons al bij de poort op te wachten. Na de hartelijke begroeting wordt ook hier de vlag gehesen en het volkslied gezongen. Uiteraard zingen wij uit volle borst weer mee.

Daarna worden we verzocht om plaats te nemen op de eretribune van de binnenplaats. De leerlingen van de school hebben een heuse culturele voorstelling voor ons voorbereid. In de 2 uur durende voorstelling komen alle culturen die in Suriname leven aan bod. Het valt ons op dat de leerlingen enthousiast zijn en heel erg motiverend naar hun medeleerlingen juichen tijdens en na de optredens. Er wordt gedanst, gezongen, gesproken en uitgebeeld. Een superleuke ervaring om in een notendop alle culturen voorbij te zien komen.

Na de show krijgen we de gelegenheid om van alle verschillende culturen heerlijke gerechten te eten. We complimenteren het hoofd van de George Asia, mevrouw Belfor, met de prachtige voorstelling die de school voor ons heeft georganiseerd. We spreken met haar over de verschillende culturen. Ze vertelt ons dat de culturen in tegenstelling tot in Nederland vloeiend in elkaar overgaan. Zo heb je bijvoorbeeld veel Surinamers met een getinte huidskleur die een traditionele Chinese naam dragen. Ze vertelt ons dat dit ook haar visie/grote speerpunt is die ze op deze school wil laten blijven bestaan. Ze zegt letterlijk: ‘Dit moeten we samen doen’. Tijdens ons gesprek wijzen we haar op een schoolbord met: ‘a.s. zaterdag wedstrijd’.

Ze vertelt ons dat dit een zaalvoetbal wedstrijd is, waar zowel jongens als meisjes van deze school aan deelnemen. Er is een leerkracht die de wedstrijden begeleid. Het gaat om een scholentoernooi. Het verbazende voor ons is dat alle activiteiten en trainingen hieromtrent plaatsvinden buiten schooltijd, in het weekend. Dit vergt dus extra investering van de leerkracht. We hebben hier veel bewondering voor. Tijdens deze dag hebben we ook de gelegenheid om nogmaals met Mirjam te spreken (De coördinator van de learning circles op Suriname gericht op speciaal onderwijs). We bevragen haar over de vrije ruimte die leerkrachten/scholen volgens ons krijgen.Volgens Mirjam komt dit vooral door het ontbreken van duidelijke richtlijnen vanuit het ministerie van onderwijs. We zijn verbaasd te horen dat een inspectie wel beoordelingen geeft, die niet gebaseerd zijn op protocollen verkregen vanuit het ministerie van onderwijs. Mirjam geeft aan dat de inspectie zelf ook zoekende is naar welke rechten, plichten en verantwoordelijken ze hebben. Dit komt de controle van de vele scholen in Suriname niet ten goede. Wel geeft Mirjam aan dat er op dit  moment hard wordt gewerkt aan de verbetering hiervan, zowel bij de inspectie als bij het ministerie. Ze vertelt dat er diverse projecten gaande zijn die er op gericht zijn om de heersende onderwijscultuur te verbeteren.

We zijn benieuwd hoe de heersende onderwijscultuur in Suriname zich in de toekomst verder gaat ontwikkelen. We hopen dat de learning circles het voor ons mogelijk maakt om deze ontwikkeling op de voet te volgen.

Vanochtend starten we met de training van de learning circles. We komen tezamen met alle docenten die meedoen aan het project. We gaan beginnen met een kennismaking. We hebben een voorstelronde waarbij we een leerkracht van een andere school gaan voorstellen. We gaan hiervoor in gesprek met elkaar.

Hierbij leren we onder andere dat je na de mulo (mavo) direct naar de kweekschool kan. (opleiding tot leerkracht) Je kunt er na de mulo ook voor kiezen om nog naar een middelbare school te gaan. (havo) Hiervoor moet je echter wel slagen voor een toelatingsexamen, die iedereen verplicht maakt aan het einde van de mulo. Onze collega’s uit paramaribo vertellen ons dat veel leerlingen dit toelatingsexamen echter niet halen. Na de middelbare school hebben de leerlingen nog de mogelijkheid om door te stromen naar de universiteit.

Na een korte stop bij het hotel maken we ons klaar om een bezoek te brengen aan Fort Nieuw Amsterdam. Alleen de heenreis naar deze locatie blijkt al een indrukwekkende gebeurtenis. Het laatste gedeelte van de reis vindt zich namelijk op het water plaats. Met 2 typisch Surinaamse houten boten wagen we de oversteek naar Fort Nieuw Amsterdam.

Daar worden we getrakteerd op een rondleiding over het 16 hectare tellende fort. We leren hier onder andere dat er veel Surinamers hebben gevochten in de 2e wereldoorlog en dat Suriname tijdens de 2e wereld oorlog verantwoordelijk was voor 60% van al het gebruikte aluminium. We zien de grote metalen schalen waar suiker mee werd gemaakt en bezichtigen de eerste gevangenis. Op het terrein is een oud plantage huis nagebouwd. Ook hier krijgen we details over de slavernij; hoe slaven bijvoorbeeld werden gestraft als ze de suiker lieten aanbranden. We bezoeken de isoleercellen waar slaven bij overtreding 7 dagen alleen zonder kleren in werden opgesloten. We lopen door naar het telecom museum wat hier recent gevestigd is. Verderop op het terrein hebben ze een klein traditioneel marron dorpje nagebouwd. Het zijn leuke houten hutjes met rieten daken.

Als de rondleiding bij het fort op zijn einde loopt bedanken we de gids en gaan we terug naar de bootjes. Deze geven ons eerst de gelegenheid om op de Suriname rivier zoetwater dolfijnen te spotten. De gezellige rakkers laten zich al snel zien. Het is een bijzondere ervaring om op deze manier van de Surinaamse natuur te genieten.

Ook deze dag hebben we weer ontelbare indrukken opgedaan en diverse contacten gelegd met het onderwijzend personeel uit Suriname. De schoonheid en cultuur van Suriname en de Surinaamse bevolking blijft ons verrassen.

Vandaag begint de dag bij de mytylschool. We ontmoeten mevr. Meriam, het hoofd van de school. Wat direct opvalt is dat mevr. Meriam een bijzonder vrolijke tante is die net zoveel lacht als dat ze praat. Als lachen inderdaad gezond is dan wordt mevr. Meriam minstens 175! Tussen het lachen door vertelt ze dat de school 64 leerlingen telt, het team telt 10 leerkrachten, 4 assistenten, een oud leerling die vrijwilligers werk doet en, tot onze grote verbazing, slechts 1 tillift. (Die ze hebben uitgeleend.)

De mytylschool heeft 1 bus die plaats biedt aan 4 rolstoel leerlingen. De overige leerlingen worden door ouders/ verzorgers gebracht en gehaald. De voorschriften van het leerlingenvervoer zijn nogal afwijkend van die uit Nederland. Zo worden de rolstoelen simpel met spanbanden vastgezet.

De school heeft op dit moment alleen nog een so afdeling. De leerlingen zijn tussen de 4 en 15 jaar. Mevr meriam vertelt ons dat veel leerlingen pas rond hun tien/elfde jaar worden aangemeld omdat de ouders simpelweg niet weten dat de school bestaat. Zo was er na een tv item over de school een plotselinge opleving in de aanmeldingen. We vinden het verbazingwekkend dat veel ouders niet weten dat er een speciale school voor hun kind bestaat.

Mevr. Meriam maakt zich er op dit moment hard voor om een vso afdeling te starten! Vanaf oktober 2014 zullen de eerste leerlingen beginnen. Mevr. Meriam richt zich nu vooral op het vergaren van kennis en expertisie op het gebied van onderwijs aan vso gehandicapten, praktijk onderwijs en al wat nog meer komt kijken bij het draaien van een vso afdeling. Het is noodzakelijk dat deze afdeling er komt, aangezien leerlingen van 15 jaar nu verplicht moeten doorstromen naar het regulier voortgezet onderwijs. Vanzelfsprekend kunnen de leerlingen daar niet meekomen. Niet alleen vanwege de cognitie maar ook vanwege het gebrek aan aanpassingen/ faciliteiten die de leerlingen nodig hebben. Hierdoor zitten de meeste leerlingen binnen een maand thuis, weer afgesloten van de samenleving. Een enkele leerling komt weer terug naar de Mytylschool.

Mevr. Meriam geeft ons een rondleiding door de school en vertelt bevlogen over de verschillende groepen die we zien. Onderwijl begroet ze diverse leerlingen enthousiast. Je kunt zien dat ze hart voor de doelgroep heeft en dat gevoel is duidelijk wederzijds. De leerlingen zijn blij haar te zien en groeten haar hartelijk! Het aantal omhelzingen is niet op 1 hand te tellen.

Het valt ons op dat de leeftijd van de leerlingen binnen 1 groep sterk uiteen loopt. Mevr. Meriam vertelt ons dat de groepen, in tegenstelling tot bij ons, op niveau worden ingedeeld. Zo kan het voorkomen dat een leerling zijn gehele school carrière in eenzelfde groep blijft hangen. Hierdoor zitten leerlingen met en zonder verstandelijke beperkingen bij elkaar in de groep.

We leren dat ook deze school volledig op donaties draait. De overheid betaalt de salarissen van de leerkrachten en overig personeel. Alle andere kosten worden gefinancierd door de diverse donaties. De klassen zijn bijzonder ruim opgezet. Wat direct opvalt zijn de ongelooflijke grote schoolborden die bijna 1 gehele muur beslaan. Ze zijn prachtig versierd met kleurrijke tekeningen.

Nadat we zijn bekomen van de goede ontvangst en heerlijke sfeer, blijkt bij de kritische blik dat veel van de materialen zeer verouderd, niet compleet of zelfs kapot zijn. Kortom, veel van de materialen zijn toe aan vervanging. De gehanteerde methodes en manier van werken vertoont bijzonder veel overeenkomsten met onze Nederlandse aanpak. Ze werken op deze school ook met picto’s. We zien direct dat sommige zelfs exact dezelfde zijn als die wij bij Visio gebruiken. Er is ook een leerling aanwezig met een visuele beperking. Mevr. Meriam vertelt ons dat ze nog niet voldoende hulpmiddelen hebben om haar voldoende te helpen bij het onderwijs. Zo vergroten ze veel materialen voor haar, maar dit is vaak nog niet voldoende. Een loep zou mogelijk een oplossing zijn. Deze hebben ze helaas niet.

We worden gewezen op het feit dat we niet zomaar foto’s mogen maken van de leerlingen. Net als voor veel leerlingen binnen Koninklijke Visio dienen we daarvoor eerst toestemming te vragen van de ouders. Dit is de eerste school waar dit gebruikelijk is. De tocht leidt ons naar het zwembad zonder water. Dit blijkt al vele jaren leeg te staan. De problemen begonnen met een kapotte pomp en door de daardoor ontstane verwaarlozing is het zwembad nog verder achteruit gegaan. Mevr. Meriam vertelt ons enthousiast dat ze binnenkort hopen te starten met de renovatie. Het geld hiervoor is inmiddels al beschikbaar. Echter, de financierder wil pas investeren als het zwembad enkel beschikbaar is voor de mytylschool en het naastgelegen revalidatiecentrum. De plannen zijn vooralsnog dat het zwembad ook beschikbaar voor de omwonende is. Hierdoor lopen de plannen voor de renovatie van het zwembad nog even spaak. We bedanken mevr. Meriam hartelijk voor de rondleiding en ontvangst en wisselen gegevens uit. Misschien kan Visio wat betekenen voor deze school. We beloven contact te houden en mevr. Meriam belooft op haar beurt om ons op de hoogte houden van de ontwikkelingen van haar eerste VSO klas. ’s Middags staat er een ontspannende activiteit op het programma. Vanwege de verkeersdrukte en de afstand moeten we hier wel 1,5 uur voor reizen met de bus. We komen uiteindelijk na een gedeeltelijk onverharde weg aan bij Colakreek. Dit is een toeristische attractie in Suriname. Het water in de kreek is werkelijk zo zwart als Cola vandaar de benaming. We hebben geleerd dat dit komt door de vegetatie op de bodem.

Na het bezoek aan de kreek gaan we aansluitend uit eten om de inspirerende projectweek af te sluiten. We evalueren de week en concluderen dat het een fantastische, zinvolle en indrukwekkende week is geweest.

Morgen is onze laatste dag…

De week is voorbij gevlogen…

Ook deze ochtend hebben we vroeg de wekker gezet, ook al is er een vrij programma. We willen graag van de laatste mogelijkheid gebruik maken om ons ook de laatste dag nog te laten onderdompelen in de Surinaamse cultuur. We gaan naar het centrum, naar een typische markt, eten nog wat in de stad en kopen de laatste souvenirs voor thuis. ’s Middags vertrekken we naar het vliegveld, waar we na ongeveer 9 uur, landen op schiphol (in de kou). We kijken terug op een fantastische week!

Wouter den Engelsman

Mieke van den Acker